Nawóz PMDD
Waldemar Wierdak
PMDD - (Poor Man's Dupla Drops) - jest nawozem akwarystycznym opracowanym
przez dwóch kanadyjczyków: Paul L. Sears i Kevin C. Conlin. Oni to pracując nad
składem przez wiele lat i prowadząc doświadczenia w swoich zbiornikach roślinnych
opracowali skład mieszanki która to daje bardzo dobre rezultaty w hodowli roślin
akwarystycznych. A oto jej skład wyrażony w ppm:
K - potas
|
8,337
|
Mg - magnez
|
0,576
|
S - siarka
|
>3,133
|
B - bor
|
0,051
|
Cu - miedz
|
0,004
|
Fe - żelazo
|
0,280
|
Mn - mangan
|
0,080
|
Mo - molibden
|
0,001
|
Zn - cynk
|
0,016
|
* ppm (z angielskiego parts per million), część na mln (10-4%), sposób wyrażania
stężeń
Na stronach The
Krib zamieszczony jest orginalny skład nawozu PMDD.
W tabeli poniżej podaję przepis:
1.
| 2 łyżeczki /około14g/ - K2SO4
|
2.
| 1 łyżeczka /około 6g/ - KNO3 *
|
3.
| 2.5 łyżki stołowej /około 33g/ - MgSO4*7H20
|
4.
| 1 łyżka stołowa /około 9g/ mieszanki chellatów: 7%Fe, 1,3%B, 2%Mn,
0,06%Mo, 0,4%Zn, 0,1%Cu, EDTA, HEEDTA, DTPA
|
wczesniej należy zbadac poziom NO3 w akwarium. Całość należy rozpucić w 300ml. wody destylowanej.
Niestety, bardzo trudno jest w Polsce otrzymać mieszankę chelatów o składzie zamieszczonym
w pozycji 4.
Nawóz o tym składzie sprzedawany jest w Kanadzie i USA pod handlowa nazwa CSM
mix. Jest potrójnie chelatowany.
Stąd wygodniej przygotować jest nawóz samemu w/g poniższego przepisu.
Sposób przygotowania mieszanki która w działaniu i składzie
zblizona jest do PMDD.
Potrzebne składniki:
Lp.
|
nazwa
|
jm.
|
ilosć
|
1.
|
mikrovit Cu *
| 0,36
|
ml
|
2.
|
mikrovit Mn *
| 7,33
|
ml
|
3.
|
mikrovit Fe *
| 25,66
|
ml
|
lub
|
chelat żelaza Forte **
| 9,24
|
g
|
4.
|
mikrovit Mo *
| 0,09
|
ml
|
5.
|
mikrovit Zn *
| 1,40
|
ml
|
6.
|
kwas borowy
| 10.00
|
g
|
7.
|
siarczan potasu K2So4
| 45,98
|
g
|
8.
|
siarczan magnezu MgSo4
| 14,45
|
g
|
9.
|
azotan potasowy
|
|
10.
| kwas solny/około 1ml/
|
11.
|
test na NO3
|
12.
|
waga z dokładnoscia do 0,5 g
|
13.
| menzurka 100ml lub strzykawak
|
14.
|
naczynie szklane ok.500ml
|
* sprzedawane w litrowych butelkach
** krystaliczny proszek, zawiera 7,5% Fe /75gFe/1kg/. Zawiera 2 chelatory EDTA i HEEDTA /podwójnie chelatowany/, 3 lata gwarancji daje producent.
Składniki te dostepne w firmie
INTERMAG z Olkusza która jest producentem
tych nawozow.
Chelat żelaza Forte jest lepszy ze względu na czynnik chelatujacy ktory jest bardziej
stabilny w rozcieńczeniach.
sposób przygotowania:
Kwas borowy należy rozpuścić w 250ml wody destylowanej/najlepiej
zastosować wodę z filtra RO/. W 300ml wody destylowanej rozpuścić: mikrovit Cu,
mikrovit Mn, mikrovit Fe lub /chelat żelaza Forte/, mikrovit Mo, mikrovit Zn oraz
siarczan potasu K2So4, siarczan magnezu MgSo4. Wszystko w ilosciach podanych w
tabeli powyżej. Dolać wczesniej przygotowany kwas borowy w ilosci 18,04ml i całosć
dopełnić wodą destylowaną do objętosci 500ml. Do nawozu tak przygotowanego można
dodać 1ml kwasu solnego co zapobiega tworzeniu się koloni bakterii.
Nawóz koniecznie
należy przechowywać w lodówce!!!
sposób nawożenia:
Na 40 litrow wody w zbiorniku z roślinami codziennie dodajemy
od 2-4 kropli nawozu. Jeśli jest silne oświetlenie i prawidłowa barwa widma potrzebna
do fotosyntezy oraz jeśli rośliny są dodatkowo zasilane CO
2 to dawkę można podwoić.
W początkowym okresie nawożenia przez pierwsze kikanaście dni należy bacznie obserwować
co dzieje się w akwarium. Zbytnie przedawkowanie spowoduje obfity rozwój GLONÓW
oraz zmętnienie wody. Autorzy PMDD to zmętnienie nazwali 'mgłą chemiczną", dlatego
w poczatkowym okresie lepiej dawkować mniejszą ilość kropli /najlepiej 3/ niż
doprowadzić do nadmiernego wzrostu glonów.
Przed nawożeniem należy koniecznie sprawdzić poziom
NO3 w akwarium. Jeśli wynosi
między 3-5 ppm to do nawozu można dodać około 6g KNO3. Jeśli jest go poniżej 3ppm
to można dodać odpowiednio więcej. Dotyczy to zwłaszcza zbiorników z gęsto obsadzoną
roślinnością a małą obsadą ryb w wyniku czego całość produktów przemiany materii
jest natychmiast przyswajana przez roslinność w wyniku czego może w bardzo krótkim
czasie wystąpić brak azotu który jak wiemy jest również potrzebny do prawidłowego
wzrostu roslin i jest odpowiedzialny za prawidłowa syntezę białek i aminokwasów
w komórkach rośliny. A należy tutaj wspomnieć że zawartosć azotu w roslinie jest
około 500 razy większa jak żelaza /dotyczy stosunków wagowych tych pierwiastków/.
Co to sa chelaty?
Są to związki chemiczne służące do "przekształcenia" pierwiastków
do postaci przyswajalnej przez rosliny np : Fe występuje w przyrodzie jako utlenione
związki o wartościowości +3 i w takiej postaci żelazo jest nieprzyswajalne. Chelator
ma za zadanie związać atomy utleniacza i przeksztalcić Fe do postaci +2, dopiero
w takiej postaci jest ono przyswajalne dla roślin. Podobnie jest z innymi pierwiastkami.
Nas interesują prócz Fe również Co+2, Cu+2, Mn+2 i Zn+2.
Do schelatowania pierwiastków używa się różnych chelatorów: EDTA,
HEEDTA, DTPA a także chelaty typu EDDHMA. Czasem nawet trzech jednocześnie. Wpływa
to na stabilność nawozu. Takim nawozem potrójnie schelatowanym jest popularny
nawóz o nazwie TROPICA MASTER GROW /TMG/. Producent z wiadomych względów nie podaje
ile i którego chelatora użył do schelatowania tego nawozu, chociaż skład procentowy
nawozu jest znany. Na stabilność nawozu również duży wpływ mają promienie UV oraz
pH wody.
Dla przykładu EDTA jest stabilne w pH poniżej 6,5, DTPA jest stabile
poniżej pH 7,0 a HEEDTA jest stabilne poniżej ph 8,0. Chelat EDDHMA jest stabilny
w zakresie pH 4,0 - 9,5 .Dlatego czasem można zuważyć że ten sam nawóz
u jednego akwarysty działa w ten sposób że rośliny pięknie rosną a u drugiego
mimo stosowania tych samych dawek rośliny nie chcą prawidłowo się rozwijać /pomijam
inne czynniki potrzebne do optymalnego rozwoju/. Przyczyna tkwi w odczynie wody.
Jeśli bowiem okaże się że nawóz chelatowany jest EDTA to jego stabilnosć będzie
optymalna w pH poniżej 6,5. Dlatego w wodzie o pH np. 7,5 mamy doczynienia ze
zjawiskiem "rozwalania" nawozu. Niestety, producenci nawozów nie podają w swoim
składzie chelatorów tłumacząc to tajemnicą zawodową.
Również inna może być przyczyna że nawóz w naszym zbiorniku nie
działa a rośliny nie rosną. Może to być tzw. zjawisko "podkradania". Jeśli bowiem
woda posiada bardzo duzą ilość związków tzw./woda żyzna/i są one w postaci utlenionej
/+3/ to wtedy następuje podkradanie chelatorów przez te pierwiastki i nawóz się
"rozwala".
Objawy niedoboru pierwiastków
Często się również zdarza że w środowisku nie tylko wodnym rośliny
nie mają wszystkich potrzebnych mikroelementów a te które są im dostarczane nie
mogą być wykorzystane przez rośliny o czym mówi prawo minimum Liebiega /prawidłowy
rozwój zależy od tego pierwiastka, który znajduje się w ilości minimalnej w stosunku
do potrzeb rośliny/. Pierwiastek ten powoduje to że zostaje ograniczone działanie
innych mikroelementów i w następstwie powoduje to obniżenie przyrostów oraz ograniczenie
prawidłowego rozwoju/. Uzupełnienie tych niedobrów spowoduje to że rośliny zaczną
lepiej rosnąć i szybciej się rozwijać. Dlatego tak ważne jest aby na podstawie
wyglądu zewnętrznego roślin znajdujacych sie w naszym zbiorniku móc okreslić z
jakimi niedoborami mikroelementów mamy doczynienia i w porę wprowadzić ten pierwiastek.
Lp.
|
Pierwiastek
|
Opis
|
Objaw niedoboru
|
1.
|
Azot
|
Dostarczany do roślin jako wynik przemiany materii ryb w formie azotanów. Niedobór
można uzupełnić dodając KNO3/azotan potasowy/. Wcześniej należy jednak zbadać
ich poziom w naszym akwarium gdyż nadmiar jest szkodliwy dla ryb. Wartość optymalną
tolerowaną przez ryby określa się jako 12,0mg/l.
Azot jest istotnym pierwiastkiem rośliny. Jest głównym budulcem substancji
białkowych, kwasów nukleinowych, chlorofilu i innych substancji organicznych.
Spełnia funkcję budulcową w roślinie i z tego też powodu jest stawiany na pierwszym
miejscu jako najważniejszy element procesów przemiany materii.
|
Liscie wyrastają małe i są zabarwione na kolor żółto-zielony. Przebarwienie
to w zależności od wysokości niedoboru jest zróżnicowane i może obejmować obrzeże
liscia lub nawet całą blaszkę lisciową. Powodowana przez niedobór azotu chloroza
może być mylona z objawami niedoboru potasu. Aby przekonać się z jakim niedoborem
mamy doczynienia wystarczy dodać eksperymentalnie azotu. Rośliny bowiem bardzo
szybko reagują na jego dostawę.
Ponadto rośliny w razie niedoboru tego pierwiastka są karłowate co w wypadku
braku potasu nie ma miejsca.
|
2.
|
Potas
| Główny składnik PMDD oraz niezbędny składnik pokarmowy dla roślin.
Jego obecność w roślinie jest konieczna do wzrostu substancji organicznej oraz
uczestniczy bezpośrednio w procesie fotosyntezy. Niezbędny również przy tworzeniu
się węglowodanów. Jest w roślinie niezastąpiony a jego brak hamuje produkcję związków
węgla niezbędnych do budowy białka.
| Liście przy braku potasu zabarwiają sie w skrajnych niedoborach
na brązowo ku brzegowi blaszki liściowej jaśniejąc.
|
3.
|
Magnez/Mg/
| Potrzeby roślin na ten pierwiastek są bardzo duże. Spełnia główną
rolę w budowie chlorofilu a więc również w podziale komórek.
| Rośliny reagują na niedobór żółknięciem liści które to plamy
umiejscowione są w obrębie unerwienia. Objawy dotyczą głównie starszych liści.
|
4.
|
Żelazo/Fe/
| Najważniejszy z mikroelementów składnik. Pobieranie go przez
roślinę może zostać zahamowane w wodzie zmierzajacej w kierunku zasadowości. Niedobór
to typowa chloroza rośliny.
| Niedobór tego pierwiastka to przede wszystkim wolniejsze przyrosty
gdyż spada silnie proces intensywności pobierania CO2 oraz ogólna chloroza.
|
5.
|
Mangan/Mn/
| Jeden z ważniejszych pierwiastków dla wzrostu roślin.
| Objawy niedoboru to wyrazne zahamowanie wzrostu oraz żółknięcie
liści przechodzące w postać brunatnych plam. Dotyczy to stref między nerwami.
|
6.
|
Miedz/Cu/
| Uwaga!!! W nadmiarze szkodliwy dla ryb.
| Brązowe, ciemniejsze, duże plamy na liściach przechodzące w pomarszczoną
blaszkę liściową. Ogólne zahamowanie wzrostu.
|
7.
|
Cynk/Zn/
|
| Liście rosną mniejsze niz zwykle oraz ogólne zahamowanie wzrostu
rośliny.
|
8.
|
Bor/B/
| Budulec ściany komórkowej rośliny.
| Zaprzestanie całkowite wzrostu rośliny na wysokość w wyniku słabego
rozwoju stożka wzrostu. Roslina ma jednak przyrosty boczne ale mniejsze. Ogólnie
można zauważyć wyraznie karłowacenie łodygi chociaż liście mogą być normalnej
wielkości.
|
9.
|
Molibden/Mo/
|
|
|
Zjawisko antagonizmu między mikroelementami Wiadomo również że nie
tylko niedobór jakiegoś mikroelementu wpływa niekorzystnie na prawidłowy wzrost
ale również jego nadmiar jest zjawiskiem niepożądanym. Nadmiar może bowiem niekorzystnie
wpływać na inny pierwiastek.Zjawisko to nazywane jest
antagonizmem pomiędzy
mikroelementami. Tabela poniżej przedstawia takie zależnosci:
Lp.
|
Nadmiar
|
Niedobór
|
1.
|
Żelazo
|
Mangan, Cynk
|
2.
|
Cynk
|
Miedz
|
3.
|
Mangan
|
Żelazo, Cynk
|
4.
|
Miedz
|
Cynk
|
W praktyce jednak w naszych akwariach ze zjawiskiem antagonizmu mamy doczynienia
niezmiernie rzadko. Chociaż przy nieumiejętnym i nadmiernym stosowaniu nawożenia
w zbiornikach holenderskich może dojść do nadmiernej koncentracji któregoś z mikroelementów.
Celowym wydawało by się jednak poznanie składu wody co do zawartości mikroelementów,
a samo nawożenie traktować jako uzupełnienie między tym co znajduje sie w naszej
wodzie którą wlewamy do akwarium przy podmianach a tym co dostarczamy w formie
nawozu. Jednakże skład wody ktora znajduje sie w naszych kranach w częsci dotyczącej
zawartości w mikroelementy jest układem zmiennym, podlegającym w czasie różnym
procesom min. uzdatniania wody, procesom związanym z porą roku itd. Dlatego nie
celowym wydaje się badanie składu wody i w oparciu o te dane przygotowywac nawóz
PMDD. Należalo by raczej przyjąć jakieś średnie wartości na danym terenie odnośnie
zawartości w wodzie mikroelementów, lub te wartości które określają
normy
i rozporzadzenia oraz inne przepisy oraz poznać wartości graniczne dla danego
gatunku rośliny lub grupy roślin i uwzględnić te dane przy uwzglednianiu składu
robionej mieszanki nawozowej. Raczej częsciej w naszych zbiornikach będziemy mieć
doczynienia z niedoborem jakiegoś mikroelementu niż jego nadmiarem i w takim kierunku
należy zmierzać decydując sie na przygotowanie we własnym zakresie mieszanki nawozowej.
Ponadto należy pamiętać że zjawisko antagonizmu nie działa adwrotnie.
Konkludując
trzeba bowiem wiedzieć że zarówno niedobór jak i nadmierna koncentracja jakiegoś
mikroelementu wpływa w konsekwencji niekorzystnie na samą roślinę z tym że niedobór
wpływa bezposrednio na nią a nadmiar pośrednio powodując niedobór innego.
Inne sposoby nawożenia:
1/Nawóz płynny Holenderski o nazwie "POKON" przeciwko chlorozie z dodatkiem K2SO4 i MgSO4. Dawki
to około 1 cm3 POKONU codziennie i po 1/4 łyżeczki potasu i magnezu tygodniowo
na zbiornik 350 l. Ja uzyskiwałem zadawalające efekty. 2/ Nawóz płynny o nazwie
"NOWOKONT"do upraw hydroponicznych, dawkować około 25 ml tygodniowo na zbiornik
350 l. Mimo zawartości w swoim składzie azotu /1,4%/ można go stosować.
Dodatkowe zabiegi:
Oczywiście, aby rośliny pięknie rosły samo nawożenie niestety nie wystarcza. W
innych działach postaram się przygotować praktyczne rady i uwagi odnośnie odpowiedniego
oświetlenia zabiorników holenderskich, prawidłowego nawożenia dwutlenkiem węgla/CO
2/
oraz informacje odnośnie podłoża. W tej chwili ograniczę się do przedstawienia
w jaki sposób wzbogacać podłoże w zbiornikach z roślinnością. Jednym ze sposobów
jest wciskanie w okolice korzeni kuleczek gliniasto - torfowych. Z pozyskaniem
składników nie powinno być problemów:). Należy zwrócić uwagę na to aby torf był
kwaśny 3,5-4,5 i nie zawierał w sobie żadnych domieszek. Obydwa składniki należy
zamoczyć, następnie zmieszać i formować kuleczki o średnicy nie większej jak 1cm
a następnie dokładnie wysuszyć w cieniu. Tak przygotowane kuleczki należy wcickać
co 2-3 miesiące po kilka sztuk na roslinę w zależnoci od wielkości systemu korzeniowego.
Dobrze jest też dostarczać do wody związków humusowych i garbników. Płynny napar
przygotowujemy w ten sposób że należy zagotować /nie gotować/ około 1kg torfu
kwaśnego w około 1,5 litra wody destylowanej lub z filtra RO. Odstawić na 24 godziny,
dobrze przefiltrowac przez gęste sitko lub gazę i wlewamy do zbiornika. Czynność
tę należy wykonać po 2-3 podmianach wody w zbiorniku.